برخی تأویلات ابن عربى نسبت به آیات قرآن مجید

برخی تأویلات ابن عربى نسبت به آیات قرآن مجید

پدر عرفان، شیخ اکبر، ابن عربى که مقلدینش او را محى الدین[۱] مى‏گویند، وى عناصر اصلى در داستان یوسف علیه‏السلام را به قواى روحانى تأویل مى‏کند و مى‏گوید:

یوسف رمزى براى قلب مستعد است و یعقوب رمزى براى عقل، و مراد از برادران یوسف، ده حس ظاهر و باطن و غضب و شهوت و… است![۲]

و درباره آیه «فَأَیْنَمَا تُوَلُّوْا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ»[۳] مى‏گوید:

پس تو را روشن گشت که خدا قبله‏گاه هر رویکردى است و منظور از این، جز عقاید گوناگون نیست. و لذا تمام عقاید بر صواب‏اند! و هرکس حظى از پاداش را نصیب خود خواهد کرد.[۴]

این مطلب صاحب فصوص این «مِئْر!» را به ذهن تبادر مى‏کند:

در حیرتم که دشمنى کفر و دین چراست

از یک چراغ، کعبه و بتخانه روشن است!

در قرآن مى‏خوانیم: «وَقَدْ أَضَلُّوا کَثِیراً وَلاَ تَزِدِ الظَّالِمِینَ إِلاَّ ضَلاَلاً»[۵] این سخن را خداوند از قول نوح علیه‏السلام در مقام نفرین بر ظالمان نقل مى‏فرماید، لیکن ابن عربى آن را به معناى دعاى خیر مى‏گیرد و این گونه معنا مى‏کند: به مقام فناء اللّه‏ رسیده و در ذات توفانى شده اند![۶]

در تأویل این آیه «مَامَنَعَکَ إِذْ رَأَیْتَهُمْ ضَلُّوا* أَلاَّ تَتَّبِعَنِ أَفَعَصَیْتَ أَمْرِی»[۷] مى‏گوید: منظور از غضب موسى نسبت به برادرش این است که چرا نگذاشتى گوساله را بپرستند!

و دیگر مطالب فُکاهى وى را از کلام شاگرد دست‏آموزش بشنوید. ملاّ صدرا از فتوحات نقل مى‏کند که:

نعیم دوزخیان آن گونه با نهاد آنان سازگار است که اگر از آنجا بیرون آیند و به باغ اِرَم وارد شوند، دردناک و اندوهگین و پژمان مى‏شوند؛ زیرا نعیم بهشت با نهاد آنان سنخیتى ندارد.[۸]