انتقاد ملکیان از ابن عربی
ملکیان که خود را نه کارشناس عرفان به طور کلی و نه کارشناس ابن عربی به طور خاص لقب می‌داد، اما نگاه وی به ابن عربی و این کتاب از دانش گسترده اش دراین زمینه حکایت می کرد، درباره ویژگیهای شرح دکتر موحد گفت: علاوه بر مقدمه مفصلی که دکتر موحد درابتدای کتاب نوشته اند که بصیرت افزا وچشم گشاست ،کارسترگ دیگری هم انجام داده اند و آن اسطوره شکنی از ابن عربی است.
ملکیان ابتدا به دشواری های موجود در نوشته های ابن عربی اشاره کرد و گفت که این دشواری‌ها را به چهار دسته تقسیم بندی می کند.
نخستین بخش انتقادات به نحوه ومتدولوژی تاویل ابن عربی باز می گشت که به اعتقاد دکتر ملکیان نه تنها گشوده است که گشاده هم هست.
مولف کتاب معروف راهی به رهایی تاویل گران را به دودسته تقسیم کرد و گفت: دودسته افرادند که چاره ای جز تاویل ندارند اول افرادی که صادقانه عقیده دارند قرآن و عرفان و برهان از یکدیگر جدایی ناپذیرند و لذا د رقرآن آیاتی را می بینند که ظاهرش با ادعای عارف تناسبی ندارد و برای تاویل ناچارند از ظاهر به باطن عبور کنند و ناچارند بگویندکه ظاهر قرآن با عرفان سازگاری ندارد. دسته دیگر گروهی که از یک آیه چندین نوع تاویل که گاه نقیض یکدیگرند را بیرون می کشند.
ملکیان ضمن نقد این گروه این پرسش را مطرح کرد که: آیا عالم تاویل آنارشی محض است و هیچ گونه متدو لوژی ندارد و سپس به دیدگاه ابن عربی در این زمینه اشاره کرد وگفت : با این رویکرد تاویلی ابن عربی به صراحت می گوید که :چه می خواهی از این آیه تا همان را دربیاورم واستخراج کنم به همین دلیل است که د رآثار ابن عربی مشاهده می کنیم که چندین مراد از یک آیه استخراج شده است.
دومین نقد دکتر ملکیان بر ابن عربی د راین بود که وی از واقعیات زبان شناختی واقعیات وجود شناختی را نتیجه گیری می کرد.
ملکیان که آشنایی جدی با فلسفه تحلیلی غرب دارد برای حمله به رویکرد این عربی در این زمینه از فلسفه تحلیلی مدد گرفت و گفت:در فلسفه تحلیلی شایع شده که از واقعیات زبان شناختی را نمی توان فکت های فلسفی استخراج کرد ، چراکه زبان با واقعیت مرز دارد.
وی در تبیین نقد خود گفت که ابن عربی تنهازبان موجه و معتبر را زبان عربی می داند و معتقد است که این زبان و هر اسمی که د رآن است د رواقع نشات گرفته یا نشانه ای از اسماء الهی است . در حالی که این اسامی د رزبانهای دیگر ماهیت زبان شناختی دیگری دارند و به نامی دیگر خوانده می شوند.
سومین نقد دکتر ملکیان بر ابن عربی اما ، انتقاد به متدولوژی تحقیق در باب صدق و کذب سخنان این عارف نامی بود که به اعتقاد وی روشن وواضح نیست.
وی اضافه کرد اگر متدولوژی فلسفی باشد با سخن فلسفی باید آن را نقد کرد اگر متدولوژی تاریخی باشد به همین نسبت و الخ، اما متاسفانه متدولوژی ابن عربی سیال است و دریک چارچوب نمی گنجد.
چهارمین و آخرین انتقاد ملکیان به عالم خیال در سخنان و نوشته های ابن عربی راجع بود . وی گفت که ابن عربی د رتخیل ید طولایی داردو تخیلاتش بسیار زیباست و اگر نگاهی به مجموعه آثار ابن عربی بیندازیم در می یابیم که وی سناریویی بسیار زیبا را تصویرکرده است که البته چارچوب این سناریو در برخی از نقاط دچار تناقضاتی است.
ملکیان در تبیین سخنان خود از رمان بینوایان ویکتور هوگو مثال آورد و گفت: این نمی شود که شما د ربخشی از رمان شخصیتی داشته باشید که دو فرزند دارد و در بخش دیگر بنویسید که یکی از فرزندان این شخصیت کشته شد و دو فرزند دیگر آن باقی اند.
وی اضافه کرد که اگرجهان را از منظر و سناریویی که این عربی تصویر کرده است ، بنگریم بسیار زییاست اما از کجا دریابیم که این سناریو مطابق با واقع است.
ملکیان در پایان گفت سخنان ابن عربی تناقضات فراوانی دارد و این تناقضات وقتی درقالب مفهومی قرار می گیرند بیش از پیش خود رانشان می‌دهند.
باید این سخن ویتگنشتاین را در قضیه 7 وی به یاد داشته باشیم که گفت:آن چیزی را که دربابش سخن نمی توان گفت ، خموشانه باید از کنارش گذشت.