نقد ابن عربی – ادعای ابن عربی درباره مضامین فتوحات
ابوبکر[۱] محمّد بن علی بن محمّد در سال ۵۶۰ در مُرسِیَه [۲] از بلاد اُندُلُس(اسپانیای کنونی ) متولد شد در شرق به ابن عربی و در غرب به ابن العربی معروف است .
صوفیان او را شیخ اکبر، برخی او را قطب الاقطاب و ولیّ کامل و بعضی او را مُمیت الدّین ،ماحی الدّین و مَحیِی الدّین گویند.
گروهی از علمای شیعه و عامه، شدیداً وی را مذمّت کرده و برخی به کفر وی فتوی دادهاند. مهمترین آثار او فُتوحات مَکّیه ،فُصُوص الحِکَم ،تدبیرات الهّیه و … است .
فتوحات مکّیه مشتمل بر ۵۶۰ فصل است و دایرهالمعارف صوفیّه می باشد .
ابنعربی درباره فتوحات مکیّه و عظمت آن چنین ادّعا می کند:
فوالله ما کتبت منه حرفاً الاّ عن إملاء الهی و إلقاء ربّانی أو نفث روحانی فی روع کیانی … [۳]
به خدا سوگند من در آن (فتوحات ) چیزی ننوشتم مگر از املاء الهی والقاء ربّانی یا دم روحانی در عمق وجودم .
اثر مهم دیگر ابنعربی «فصوص الحکم» است . ابن عربی ادّعا می کرد که در سال ۶۲۷ رسول خدا ( صلّی الله علیه و آله و سلّم ) را در عالم رؤیا مشاهده نموده و در حالیکه آن حضرت فصوص الحکم را در دست داشتند به او امر فرمودند که آن را بگیرد و به جهانیان رسانده تا همگان از آن بهره مند شوند. از عبارتی که ابن عربی بکار برده چنین برمی آید که ( به ادّعای وی ) رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم ، نام این کتاب را به او اعلام فرموده اند، نه آنکه خود او این نام را تعیین کرده باشد!
میگوییم آن شب که پیامبر (صلی الله علیه و آله) فصوص الحکم را بر وی املاء می کرد، خود ایشان فرمود که از عهده هدایت عمویش جناب ابوطالب (علیه السلام) بر نیامده است؟!؟! و اینکه عمر معصوم و متوکل از اولیای الهی است؟؟!!!
فقال لی «هذا کتاب فصوص الحکم خذه و اخرج به الی الناس ینتفعون به»[۴]
[۱] .در اکثر منابع کنیه وی ابوبکر ضبط شده است . عده ای هم او را با کنیه ابوعبدالله معرفی کرده اند ( محیی الدین بن عربی چهره برجسته عرفان اسلامی، صفحه ۳ ، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران تاریخ انتشار : مهر ماه ۱۳۶۷ )
[۲] . mrcia
[۳]. فتوحات ، باب ۸۹، ۳۴۸و ۳۷۳ به نقل از عرفان و حکمت متعالیه ،حسن زاده آملی ،۴۶ حسن زاده آملی آدرس را ج ۶ ،۵۹۵ بیان کرده است و آن را از باب ۳۷۳ فتوحات نقل کرده است .
[۴] – فصوص صفحه ۹ شرح کاشانی چاپ مصر
باید دانست اندک توجّه و دقّت به مفاهیم و مضامین این دو کتاب ،روشن می سازد که نه فتوحات ،الهام فرشته الهی است و نه فصوص ،نام منتخب پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم است و نه آن حضرت چنین توصیه ای فرموده اند.