فلسفه

نوشتاری کوتاه پیرامون اعتدال و افراطی گرایی در نقد و موافقت تصوّف و فلسفه

نقد و انتقاد به معنای «ارزیابی منصفانه ی یک چیز» است. نقد و وارسی گفتار، نوشتار و یک کردار، برای شناسایی و شناساندن زیبایی و زشتی، درستی و نادرستی آن است. ناقد همان کاری را می کند که یک پزشک در معاینۀ مریض خود انجام می دهد. همان طور که یک پزشک هنگام عیب جویی مریض خود به دنبال درمان بیمار خود است، ناقد نیز عیب جویی اش باید از روی خیر خواهی و به قصد خدمت باشد.

زمانی می توانیم انتظار پیشرفت و اصلاح در یک جامعۀ فرهیخته را داشته باشیم که افکار و اندیشه ها با بررسی و نقد قرین باشند. یکی از مهمترین ارکان و شرایط طرح یک اندیشه و نقد آن فضایی است که نقد در آن طرح می شود اگر فضا مناسب و روش درست نباشد، و نیز مراعات اصول اخلاقی و معرفتی نشود، نقد تبدیل به مناقشاتی بی ثمر خواهد شد، به علاوه مفاسد و مشکلات اجتماعی نیز به بار خواهد آورد.

«فلسفه، عرفان و تصوف» از موضوعاتی است که همیشه در جامعۀ علمی اسلامی معرکۀ آراء بوده و مورد نقد و بررسی قرار می گیرد. در میان طرفداران و مخالفان این مکاتب در طول تاریخ مناظرات و مباحثات تندی وجود داشته و دارد. حتی بعضی از گروه های فکریِ طرفدار نیز، گاهی با هم دشمنی جدی دارند. در این نوشتار برآنیم تا نیم نگاهی به برهه ای کوتاه ولی بس مؤثر در تاریخ مناقشات این مکاتب داشته باشیم. یکی از جنجالی ترین دوره ها برای مناقشات اعتقادی این مکاتب، قرن یازدهم است یعنی زمان اوج قدرت علامۀ مجلسی به عنوان بزرگترین عالم شیعه که بیشترین تأثیر را بر جامعۀ علمی شیعه تا زمان ما گذاشت. او با این تفکرات به شدت مخالف و آنها را مغایر با تعالیم اهل بیت (علیهم السلام) می دانست و در بسیاری از آثار خود به مناسبت های گوناگون زبان به نقد آنها گشوده است.

اگر تاریخ شیعه را قبل از علامۀ مجلسی در قبول و باز خورد به این اندیشه ها ملاحظه کنیم و اشتیاق طالبان علم را به تحصیل و تعلیم عرفان، تصوّف و فلسفه، و همچنین علاقۀ دولتمردان صفویه به این مکاتب را مرور نماییم به حق باید تصریح کنیم که

ادامه مطلب

نقد اصالت وجود ، وحدت وجود و اصالت ماهیت

اهل نظر می دانند مهمترین بحث در فلسفه و عرفان مبحث «اصاله الوجود» است. به عبارت دیگر: زیربنای مهمترین مبانی فلسفی و عرفانیِ باطل، قول به اصاله الوجود بوده، به طوری که اگر این مبنا غلط باشد ـ که در این مقاله بطلان آن به اثبات می رسدـ بسیاری از مبانی اساسی فلسفی و عرفانی که مبتنی بر آن است باطل می شود. همچون قول به وحدت وجود و موجود و…

ابتدا باید فهمید مراد فلاسفه از اصاله الوجود چیست؟

به طور خلاصه و روان، فلاسفه می گویند:

۱ – در عالَم خارج، از موجوداتی که تحقق دارند، (همچون انسان و زمین و…) دو مطلب انتزاع و برداشت می شود:

اول: عنوان خودِ آن موجود (اصطلاحاً ماهیّت) مانند عنوان انسان که می گوییم این موجود انسان است یا…

دوّم: عنوان عام منطبق بر آن موجود که موجود یا وجود است و می گوییم این شیء موجود است یا وجود دارد.

عنوان اوّلی عنوان خاصّ است که اختصاص به آن موجود و ماهیّت دارد و بر موجود دیگر صدق نمی کند، ولی عنوان دوّمی

ادامه مطلب

به گزارش رسا، آیت‌الله سید حسن مصطفوی عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق (علیه السلام) امروز در همایش «علوم نقلی و تمدن اسلامی» که از سوی مجمع عالی حکمت اسلامی در تالار نور مشهد برگزار شد، گفت: تمام سعی عرفا در پرورش قوه خیال است و سرمایه اصلی آنان قوه تخیل است.

وی ادامه داد: اما اهل حکمت خیال را از ابزار ضعیف عقل می‌دانند؛ اگر تمام کتب عرفا را نگاه کنید قوه خیال بر آن حاکم است و ازاین‌جهت ازنظر ما که بحث عقلی می‌کنیم، علی رقم این‌که به آن‌ها احترام می‌گذاریم، نمی‌توانند مورد اعتنا باشند.

این استاد حوزه علمیه قم بابیان این‌که الهام و شهود از نظر عقلی ما موضوع قابل توجهی نمی‌تواند باشد، برهان متعلق به علم حصولی است، فلسفه و حکمت همان علم عقلی است و شیخ‌الرئیس هرگاه از عرفان یاد می‌کند، می‌گوید عرفان عقلی.

وی با بیان این‌که چرا باید در موضوعات پیچیدگی ایجاد کنیم،عنوان داشت: تمام فرمایشاتی که بزرگان دارند اگر در دایره عقل باشد

ادامه مطلب

فلسفه و فیلسوفان از منظر علامه مجلسی رحمه الله علیه

اشاره

مطلبی که در زیر از نظر می گذرانید خلاصه فصلی از کتاب «نقد فلسفه در آثار علامه مجلسی» به قلم مهدی نصیری است که در دست نگارش و تدوین است. در این فصل پس از ذکر مقدمه ای نقد کلی مرحوم علامه مجلسی بر فلسفه و فیلسوفان ارائه می شود و نقدهای موضوعی وی به فلسفه در فصول بعدی کتاب می آید.

■ علامه مجلسی از چه موضع و ایستاری به نقد فلسفه می پردازد؟

علامه مجلسی در عین حال که محدثی بزرگ و آشنا به معارف اهل بیت علیهم السلام است، متکلمی چیره دست است که از یک سو به تبیین و استدلال در دفاع از عقاید دینی و وحیانی می پردازد و از دیگر سو مقابله با بدعتها و انحرافات و اعوجاجات وارده در عقاید دینی خواص و عوام را وظیفه حتمی خویش می بیند. و این به حکم این حدیث نبوی صلی الله علیه و آله است که فرمود:

إِذَا ظَهَرَتِ الْبِدَعُ فِی أُمَّتِی فَلْیُظْهِرِ الْعَالِمُ عِلْمَهُ فَمَنْ لَمْ یَفْعَلْ فَعَلَیْهِ لَعْنَهُ اللَّهِ.

در دوران حیات مرحوم علامه مجلسی هم اندیشه ها و عقاید منحرف صوفیان در بین شیعیان رواج پیدا کرده بود و

ادامه مطلب

مهدی نصیری در گفتگو با شماره جدید مهرنامه: اسلام شناسی معاصر یونان زده و تجدد زده است

مطلب زیر گفتگوی نشریه مهرنامه به مهدی نصیری به مناسبت سالگرد شهادت استاد مطهری است که متن آن را از نظر می کذرانید:

عنوان فیلسوف برای مطهری قدح اوست و نه مدح

* جامعه ما مرحوم استاد مرتضی مطهری را در کلیشه هایی نظیر ایدئولوژی، فلسفه، عرفان و فقه شناسایی می کند. به عنوان پرسش نخست بفرمائید شما شهید مطهری را به عنوان ایدئولوگ، فیلسوف، عارف و فقیه می شناسید یا اینکه توصیف دیگری برای شان علمی و اجتماعی ایشان سراغ دارید؟

نصیری: از آنجا که شهید مطهری (رحمه الله) را عالمی دینی و شیعی می دانم که

ادامه مطلب

چراغ سبز صدا و سیما به صوفیه و مخالفین مراجع تقلید در برنامه زنده شبکه دو + فایل صوتی

به گزارش خبرنگار ادیان نیوز^۱، متاسفانه چندی قبل یکی از برنامه های اجتماعی شبکه دو در برنامه ای زنده از شخصی معلوم الحال^۲ که مدافع صوفیه می باشد دعوت به عمل آورد.

این شخص ضمن دفاع از صوفیه و با توجه به اینکه مراجع معظم نسبت به رد تصوف فتوا صادر کرده اند از مخالفین سر سخت ایشان است و در گذشته ضمن توهین به مراجع ، آنها را

ادامه مطلب

گفتگوی مهر نامه با مهدی نصیری پیرامون اظهار نظر آیت الله سیستانی درباره فلسفه ملاصدرا

در پی انتشار اظهار نظر تازه آیت الله سیستانی در باره فلسفه ملاصدرا در دیدار با دکتر احمدی رییس سازمان سمت و اظهار نظر آقای احمدی در باره نظر آیت الله سیستانی، نشریه مهرنامه در گفتگو با مهدی نصیری نظر وی را در این باره جویا شد که متن این گفتگو را در زیر از نظر می گذرانید.

1- حضرت آیت الله سیستانی در دیدار حجت الاسلام و المسلمین احمدی رئیس موسسه سمت – به نقل از خود آقای احمدی

ادامه مطلب