ماخذیابی احادیث جامع الاسرار سید حیدر آملی اثر علی نقی خدایاری
او در نقل احادیث، جز مواردى اندک، مصادر و اسانید خود را ذکر نمى کند و اساساً دغدغه چندانى در زمینه مصدر، طریق و اِسناد حدیث از خود نشان نمى دهد. از این روى و بنابر جست وجوهایى که انجام شد، برخى احادیث در کتاب او راه یافته که در متون معتبر حدیثى شیعه و اهل سنّت یافت نمى شود!
شخصیت و آثار علمى سید حیدر آملى، از ابعاد گوناگون، بویژه از حیث تلاشى که وى براى تطبیق و تلفیق یافته هاى عرفانى با آموزه هاى دینى(شیعى) نموده، در خور بررسى است.
از ویژگیهاى آثار آملى آن است که او، به دنبال رهیافت عرفانى خود، همواره به آیات قرآن کریم و سخنان معصومان علیهم السلام و اقوال مشایخ صوفیه استناد کرده است.
با توجه به جایگاه خاص حدیث در آثار آملى، دریافت چگونگى تعامل وى با احادیث شایان توجه است. شناخت منابع حدیثى و نحوه استفاده او از آنها، برخورد او با متن و اسناد حدیث، و به طور کلّى، ویژگیهاى رویکرد حدیثى وى از اهمیت زیادى برخوردار است.
نگارنده براى آشنایى با این رویکرد، کتاب جامع الأسرار را موضوع مطالعه قرار داده و کوشیده با استخراج و دسته بندى احادیث، نخستْ مصادر و منابع آنها را شناسایى کند تا از رهگذر آن میزان اهمیت و اعتبارگونه هاى مختلف احادیث مورد استفاده روشن شود و سپس با ردگیرى احادیث آن کتاب در متون حدیثى، فلسفى و عرفانى پس از آملى، گزارشى از سرنوشت این احادیث در دوره هاى پسین عرضه نماید.
قبل از تبیین رویکرد حدیثى، گزارشى از شخصیت علمى و زندگى آموزشى و فعالیتهاى حدیثى آملى ارائه مى شود و در پایان نوشتار نیز درباره اثر حدیثى منسوب به آملى مطالبى ذکر خواهد شد.
همچنان که گفته شد، آملى به آیات و روایات فراوان استناد مى کند. رویکرد او به حدیث، داراى ویژگیهایى است که مى توان آن را رویکرد عرفانى به حدیث نامید. وى با پیش دانسته هاى عرفانى به سراغ احادیث مى رود و قصد او اثبات آراى متصوفه با استناد به متون احادیث است.
او در نقل احادیث، جز مواردى اندک، مصادر و اسانید خود را ذکر نمى کند و اساساً دغدغه چندانى در زمینه مصدر، طریق و اِسناد حدیث از خود نشان نمى دهد. از این روى و بنابر جست وجوهایى که انجام شد، برخى احادیث در کتاب او راه یافته که در متون معتبر حدیثى شیعه و اهل سنّت یافت نمى شود!
یادکرد این نکته ضرورى است که مطالعه حاضر جنبه گزارشى و توصیفى داشته، نقد و ارزیابى رویکرد حدیثى آملى، موضوع مستقلى است که مجال دیگرى مى طلبد.
عناوین این مقاله :
■ شخصیت و زندگى آموزشى آملى
■ رویکرد حدیثى آملى در «جامع الأسرار»
■ دسته بندى احادیث «جامع الأسرار»
۱ .احادیث خاص عرفانى
۲ .احادیث شیعه
- دسته نخست : احادیثى است که در منابع حدیثى معتبر پیشین امامیه (مانند کتب اربعه و نهج البلاغه و آثار شیخ صدوق) آمده و آملى غالباً بدون ذکر مأخذ و منبع، از آن مصادر نقل مى کند.
- دسته دوم : احادیثى است که اصل آنها در منابع حدیثى امامیه وجود دارد ؛ امّا در کتاب آملى با حذف یا اضافه یا تغییر آمده است.
- دسته سوم : احادیث خاص و خطب ویژه اى است که در منابع حدیثى پیشین امامیه یافت نمى شود و در دوره هاى پسین شهرت یافته اند.
۳ .احادیث اهل سنّت
■ ردیابى احادیث «جامع الأسرار» در متون بعدى امامیه
■ آملى و «الکشکول»
نکته مهم و قابل توجه مواردی هستند که در منابع حدیثى پیشین امامیه یافت نمى شود و در دوره هاى پسین شهرت یافته اند. به برخی از این روایات به صورت تیتر وار اشاره می شود:
- إنّ الصوره الإنسانیّه هى أکبر حجّه اللّه على خلقه، و هى الکتاب الذی کتبه بیده، و هى الهیکل الذى بناه بحکمه، و هى مجموع صوره العالمین، و هى المختصر من العلوم فی اللوح المحفوظ، و هى الشاهد على کل غائب…
- تخلّقوا بأخلاق اللّه تعالى…
- الشریعه أقوالی و الطریقه أفعالى، و الحقیقه أحوالى، و المعرفه رأس مالى، و العقل أصل دینى، و الحبّ أساسى، والشوق مرکبى، والخوف رفیقى، والحلم سلاحى، و العلم صاحبى و التوکّل ردائی، والقناعه …
- الشریعه نهر، و الحقیقه بحر، فالفقهاء حول النهر یطوفون، و الحکماء فی البحر على الدریغوصون، و العارفون على سفن النجاه یسیرون…
- الطرق إلى اللّه تعالى بعدد أنفاس الخلائق…
- عرفت ربّى بربّى، و رأیت ربّى بربّى…
- العلم علم اللّه، لا یعطیه إلاّ لأولیائه…
- العلم نور و ضیاء ، یقذفه الله فی قلوب اولیائه…
- علماء امتی کأنبیاء بنی اسرائیل…
- کنت کنزاً مخفیاً، فأحببت أن أعرف، فخلقت الخلق…
- إنّ للّه تعالى شراباً لأولیائه، إذا شربوا (منه) سکروا، و إذا سکروا طربوا،و إذا طربوا طابوا، و إذا طابوا ذابوا، و إذا ذابوا خلصوا، و إذا خلصوا طلبوا، و إذا طلبوا وجدوا، و إذا وجدوا وصلوا، و إذا وصلوا اتّصلوا، و إذا اتّصلوا لا فرق بینهم و بین حبیبهم…
- موتوا قبل أن تموتوا…
برای دانلود این مقاله روی لینک زیر کلیک کنید :
دانلود با لینک مستقیم | لینک کمکی [حجم = ۷۶۸ کیلوبایت]