برتری خاتم اولیاء بر پیامبر و امام زمان (علیهما السلام)
شیخ اکبر عارفان، محیی الدین ابن عربی آندلسی خودش را از مصادیق ختم ولایت می داند¹. او همچنین صریحا خاتم الاولیاء را از جهتی افضل و اعلی و بلند مرتبه تر از خاتم انبیا صلی الله علیه و آله و سلم می داند و می گوید:
«وإن کان خاتم الأولیاء تابعا فی الحکم لما جاء به خاتم الرسل من التشریع، فذلک لا یقدح فی مقامه ولا یناقض ما ذهبنا إلیه، فإنّه من وجه یکون أنزل، کما أنّه من وجه یکون أعلی». (فصوص الحکم، ۶۲).
ترجمه : اگر چه خاتم اولیاء تابع احکام و شریعت خاتم الانبیاء است اما این تبعیت ضرری به مقام و جایگاه او نمیرساند و منافاتی با عقیده ما ندارد، زیرا که خاتم الاولیاء از جهتی پایین‌تر از خاتم الانبیاء است و از جهتی بالاتر از اوست.
جالب این است که ابن عربی برای توجیه افضلیت خاتم اولیاء از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم، به مجعولات اهل سنت این گونه استدلال می کند که عمر و برخی اصحاب هم از رسول خدا در بعضی جهات افضل(!) بوده اند:
« قد ظهر فی ظاهر شرعنا ما یؤیّد ما ذهبنا إلیه فی فضل عمر فی أساری بدر بالحکم فیهم، وفی تأبیر النخل، فما یلزم الکامل أن یکون له التقدّم فی کلّ شیء وفی کلّ مرتبه». (فصوص الحکم، ۶۲ ـ ۶۳).
ترجمه : همانطور که در ظاهر شریعت مؤیدی برای این گفته ما(افضل بودن خاتم الاولیاء بر رسول خدا) وارد شده و آن فضیلت عمر بر رسول خدا در مسئله اسرای جنگ بدر و حکم او در موردشان و نیز پایین بودن قدر و منزلت پیامبر از سایر مردم در قضیه تلقیح نخل‌های مدینه است. پس لازم نیست شخص کامل در همه چیز و در همه رتبه‌ها مقدم باشد.
ابن عربی خاتم اولیاء را از حضرت مهدی علیه السلام داناتر و حکیم تر، دانسته بلکه او را برادر قرآن و حضرت مهدی علیه السلام را برادر شمشیر دانسته است:
وأما ختم الولایه المحمدیه فهو أعلم الخلق بالله لا یکون فی زمانه ولا بعد زمانه أعلم بالله وبمواقع الحکم منه فهو والقرآن إخوان کما أن المهدی والسیف إخوان. (فتوحات ۴ جلدی، ۳ / ۳۲۹).
ترجمه : و اما ختم کننده ولایت محمدی (خاتم الاولیاء) پس او داناترین مردم به خداست و احدی نه در زمان او و نه بعد از او داناتر از او به خداوند و جایگاه احکام الهی نخواهد بود. و خاتم الاولیاء برادر قرآن است همانطوری که مهدی و شمیر با هم برادرند.
و می گوید که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به مدت امامت حضرت مهدی و تعداد وزیران آن حضرت عالم نبوده و در این مورد شک داشته است:
«وإنما شک رسول الله ص فی مده إقامته خلیفه من خمس إلی تسع للشک الذی وقع فی وزرائه لأنه لکل وزیر معه سنه فإن کانوا خمسه عاش خمسه و إن کانوا سبعه عاش سبعه و إن کانوا تسعه عاش تسعه». (فتوحات ۴ جلدی، ۳ / ۳۲۹).
ترجمه : بدرستی که شک رسول خدا در مدت امامت جانشینش(حضرت مهدی) که آن را پنج الی نه سال گفته در اثر ندانستن تعداد وزاری مهدی و شک در عددشان بوده، زیرا که سنوات امامت به تعداد وزرای آن حضرت می‌باشد. پس اگر پنج وزیر داشته باشد پنج سال و اگر هفت نفر باشند هفت سال و اگر نه نفر باشند نه سال امامت خواهد داشت.
و اما در مورد خودش مدعی است که علم به تعداد سنوات امامت حضرت توسط یکی از به اصطلاح اولیاء الهی به او داده شده است:
«فاعلم أنی علی الشک من مده إقامه هذا المهدی إماما فی هذه الدنیا فأنی ما طلبت من الله تحقیق ذلک ولا تعیینه… ولما کنت علی هذه القدم التی جالست الحق علیها إن لا أضیع زمانی فی غیر علمی به تعالی قیض الله واحدا من أهل الله تعالی و خاصته یقال له أحمد بن عقاب اختصه الله بالأهلیه صغیرا فوقع منه ابتداء ذکر هؤلاء الوزراء فقال لی هم تسعه فقلت له إن کانوا تسعه فإن مده بقاء المهدی لا بد أن تکون تسع سنین …».(فتوحات۴ جلدی، جلد۳ / ۳۳۲).
بدانکه من نیز در شک و تردید بودم از مدت امامت مهدی در دنیا پس من از خداوند طلب نکردم مشخص شدن آن را … و چون بر این روش خود بودم که هیچ زمانی را صرف غیر معرفت خدواند نکنم، خدواند مقدر فرمود که یکی از اهل معرفت و خاصّان او به نام احمد بن عقاب که خداوند از خردسالی او را اهل معرفت قرار داده ابتدا ذکری از وزرای مهدی کرد سپس عدد آنها را نه نفر اعلام کرد پس من به او گفتم اگر وزراء نه نفر باشند مدت امامت مهدی نیز نه سال خواهد بود.
[۱] ابن عربی درباره خودش میگوید: أنا ختم الولایه دون شک؛ لورث الهاشمی مع المسیح؛ کما أنی أبو بکر عتیق؛ أجاهد کل ذی جسم وروح. (فتوحات مکیه ۴ جلدی، ۱ /۲۴۴).