انتقاد استاد میرباقری از عرفان مبتنی بر معرفت النفس

لزوم وصول و اتصال مؤمن به امام معصوم علیه السلام

آیت الله سید محمدمهدی میرباقری در سخنرانی شب دوم محرم الحرام ۱۴۳۹ قمری (۱۳۹۶ شمسی) در مدرسه فیضیه حوزه علمیه قم، ضمن تاکید بر لزوم وصول مومنین به امام معصوم علیه السلام از عرفان های مبتنی بر معرفت نفس انتقاد نمود. بخشی از سخنان ایشان را در ذیل مشاهده می کنید:

انسان تا به امام نرسیده در حجاب است… دنبال خداوند متعال می گردد… خودش را پیدا می کند… به درونش نگاه می کند خودش را می بیند و در بیرون سایر مخلوقات را… انسانی که با خودش در عالم سیر می کند … هم خودش حجاب خودش می شود هم عالم حجاب انسان می شود و آن انسان در تاریکی است.
ولی همین که انسان به امام رسید و این خورشید را درک کرد… به تعبیر امام رضا علیه السلام: الْإِمَامُ کَالشَّمْسِ الطَّالِعَهِ الْمُجَلِّلَهِ بِنُورِهَا لِلْعَالَم‏… [۱]
این خورشیدی که عالم را روشن کرده ، وقتی این خورشید دیده شد و هم در درون انسان روشن شد، به تعبیر امام باقر علیه السلام به ابوخالد کابلی :
امام قلب مومن را روشن می کند و نور امام در قلب مومن از خورشید در روز روشن آشکارتر است؛ وَ اللَّهِ یَا أَبَا خَالِدٍ لَنُورُ الْإِمَامِ فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ أَنْوَرُ مِنَ الشَّمْسِ الْمُضِیئَهِ بِالنَّهَار[۲]
اگر کسی به امام رسید از درون نورانی می شود الْمُؤْمِنُ یَنْظُرُ بِنُورِ اللَّهِ [۳] و با نور الهی به عالم نگاه می کند…
وقتی به امام رسید و از نفس خودش و شیاطین و حجاب های ظلمانی خارج شد ، سیرش با امام شروع می شود.
عنایت بکنید معرفت نفس جز از این طریق واقع نخواهد شد، اینکه می گویند انسان باید به معرفت نفس برسد، معرفت نفس وقتی است که انسان به امام برسد ، تمام هدایت ها از امام ناشی می شود. امام آن خورشیدی است که خداوند متعال در عالم روشن کرده است. اگر آن خورشید بر وجود انسان نتابد، انسان عوالم خودش را نمی بیند.
معرفت نفس هم جز با معرفت امام، هدایت امام و همراهی با امام حاصل نمی شود…
اینکه کسی خیال بکند خود انسان شروع می کند و از طریق معرفت النفس، من عرف نفسه فقد عرف ربه، نفس خودش را پیدا می کند و خدا را پیدا می کند اینها توهمات است اینها [ناشی از] ریاضات است. اینها خود حجاب بر روی حجاب است. انسان تا به امام نرسد و همراه با امام علیه السلام نشود نمی تواند معرفت نفس پیدا کند و نمی تواند آیات انفسی و آفاقی را ببیند.
همه عالم ظلمات می شود. درون خودش و بیرون را تاریک می بیند. قوای ظاهری خودش را هم نمی بیند تا چه رسد به باطن و معرفت النفس!
معرفت النفس نیز مانند سایر آیات است. این احتیاج به ارائه الهی دارد. سنریهم آیاتنا فی الافاق[۴]
و ارائه آیات با نور امام علیه السلام واقع می شود.
انسانی که به امام رسید از الان در وادی بهشت سیر می کند… نقطه مقابل هم سیر با نفس است. سیر با ائمه نار و اولیای طاغوت… اگر با آنها سیر کردید، سیر انسان در وادی ظلمات است. هر چه اتصال انسان به آنها شدیدتر شود، ظلمات بعضها فوق بعض[۵] حجابهای ظلمانی او بیشتر می شود. هم قوای درونی او تاریکتر می شود هم در بیرون … در زندان ظلمات اولیای طاغوت زندانی می شود…