فهرست
گزارشی از مطالب آقای دینانی
آقای دینانی در این مصاحبه، ابتدا تصریح می کند که کسانی که معتقد به وحدت وجود (و موجود) نباشد، مشرکند. او از غلیظ ترین تقریر وحدت وجود، یعنی وحدت شخصی عرفانی به عنوان عقیده خویش یاد می کند و در انتها باز تاکید می کند که عدم اعتقاد به وحدت وجود، کفر است!
لازمه دعاوی گزاف آقای دینانی، تکفیر جمیع علمای بزرگ شیعه و مومنین از قرون اولیه تا کنون (که قطعا به وحدت شخصی وجود اعتقاد نداشتند) خواهد بود! حتی جمع کثیری از فلاسفه که معتقد به این تقریر از وحدت وجود نیستند نیز از گزند تکفیر او، در امان نخواهند بود.
آقای دینانی با تصریح به عینیت مادیات و کل این عالم با وجود حق تعالی، می گوید که خداوند عین همه چیز است. و اینطور ادامه می دهد که هر چه در ازل بوده تا ابد هست! مجری هم متوجه و متذکر می شود که این همان قدم عالم است!
آقای دینانی سپس ابلیس را در مرتبه توحیدی بالاتری از رسول اکرم صلی الله علیه و آله قرار می دهد. چرا که ابلیس در توحید باری تعالی غیرت داشت و به غیر او سجده نکرد! وی تاکید می‌کند که درست است که ظاهر این سخنان کفر است، اما باطن آن، همان توحید است! و توجیه می‌کند که ابن عربی تأویل نموده است.
آقای دینانی در شرح احوالات خود می گوید که پیشتر صدرایی بوده، اما الان ابن عربی را بسیار قوی تر و بالاتر از صدرا می بیند.
پاسخ و توضیح اجمالی
فلاسفه و عرفا از دیرباز تا کنون، بر خلاف وجهه صلح کلی که به خود می گیرند، تند ترین برخوردها را با مخالفین و کسانی که اندیشه ای متفاوت با آنها دارند، نموده اند. از اسلاف صوفیان مانند شمس و مولوی[1] گرفته تا به آقای دینانی، منوال همین بوده است. همانطور که در این فایل نیز مشاهده می شود، آقای دینانی علاوه بر توهین به متکلمین، تمامی غیر معتقدین به وحدت شخصی را مشرک نامیده و بر عقیده آنها برچسب کفر می زند.
مطالبی که آقای دینانی گمان نموده که برهان است و برای توجیه عقیده ی سرتاسر تناقضِ وحدت شخصی وجود، به آنها متمسک شده است، پاسخ های محکم و مشخصی در علم کلام دارد. روایات اهل بیت علیهم السلام نیز مشحون است از رد صریح هر گونه سنخیت یا وحدت خالق و مخلوق و قدم عالم و ادعاهایی از این دست.
وجود حضرت حق تعالی، منزه از مکان است و در قالب مکان و زمان نیست که مخلوقات بخواهند در مقابل او قرار بگیرند یا جا را برای خداوند تنگ کنند. لذا این استدلال عملا تنها در فضای ماتریالیستی معنی خواهد داشت. لذاست که آقای دینانی عنوان می کند که کل عالم و همه موجودات، همان خداوند و عالم، قدیم است. آقای دینانی بدون در نظر گرفتن تنزه وجود خداوند از مکان، زمان، ترکب، و سایر خواص مادی می پرسد: در قبال وجود غیر متناهی، وجود دیگری فرض دارد؟
«جواب روشن است؛ قطعا فرض دارد و بلکه واقع است: خود آقای دینانی و آن مجری محترم بسیط، مصداق بارز موجود متناهی هستند که در مقابل موجود غیر محدود و غیر مقداری قرار دارند.
توحید؛ یعنی فقط یک موجود غیر متناهی و غیر محدود و مجرد از زمان و مکان و اجزاء داریم و لا غیر، نه اینکه ما یک موجود غیر متناهی داریم که عین تمامی متناهیات است و ماشاالله غیرتش که عین کفر است، موجب شده مجموعه بی‌نهایت، متناهی باشد و …
اتفاقا لازمه غیرت ربوبی و الوهی آن است که از جهت ذات و وصف، بینونت محض با مخلوقات حادثات متناهیات داشته باشد نه اینکه…
او نه منعزل از ماسواست و نه متصل به آنها و نه عین آنها بل غیر آنهاست از باب غیریت ذاتی میان ذات متعالی از حد و عد، با ذوات منغمر و متوغل در حد و عد و زمان و مکان.
موجود یا معدود است یا غیر معدود و محال است، معدود عین غیر معدود یا بخش و یا شان او تلقی و توهم گردد.»[2]
نقدهای وارد بر انگاره وحدت وجود
برای مطالعه در این زمینه رک به مطالب زیر:
گزارشی از مدرسه «درنگی در نظریه وحدت وجود؛ پیشینه، ادله و نقدها» + دانلود فایل صوتی
دانلود فایل صوتی و متن پیاده شده نشست علمی تقریرهای مختلف وحدت وجود – دکتر محسن هندی
دروس استاد طوبایی درباره وحدت وجود
مکتب وحدت وجود از منظر علامه محمد تقی جعفری
آیت الله مکارم شیرازی و نقد وحدت وجود + فایل صوتی
نقد اصالت وجود ، وحدت وجود و اصالت ماهیت
نقد وحدت وجود – توحید از منظر عرفان و تصوف در مقایسه با توحید اهل بیت علیهم السلام
نقد وحدت وجود – آیت الله میرزا ابوالقاسم گیلانی (میرزای قمی)
نظر شهید محراب آیت الله دستغیب درباره وحدت وجود و توضیح و تفسیر روایتی در این باره
گزیده ای از سخنان آقای دینانی درباره وحدت وجود و…
من شدیداً به وحدت وجود باور دارم و اگر کسی به وحدت وجود باور نداشته باشه مشرکه.
غیرمتناهی غیر باقی نمی‌ذاره. ببین شاعر فارسی زبان خوب گفته:
غیرتش غیرتش در جهان نگذاشت / زین سبب عین جمله اشیا شد
عین همه چیز هست خدا.
اگر خدا جدا بود از عالم محدود میشد. بنابراین در هیچ نقطه‌ای دست نمی‌ذاریم مگر اینکه اونجا خدا هست
حلول و اتحاد اینجا محال است / که در وحدت دویی عین ضلال است.
وحدت، اصل همه چیزهاست. یعنی لیس الا هو. کان الله ولم یکن معه شیء و هو الان کماکان.
یه کمی وحدت وجودی باش! نترس عیب نداره. صوفیانه است اما عیب نداره. صوفیا خوب فهمیدن!
در غیرمتناهی، ورا نداریم. دست رو هر کجا بذاری مرکز هست. خدا همه چیزه!
ابن عربی مرد بزرگیه. سابق خیلی ملاصدرایی بودم ولی حالا نه می بینم که اصلاً به ابن عربی نمیرسه. ابن عربی خیلی قویه.
اما بعضی حرفای کفرآمیز هم داره که ظاهرش کفره ولی باطنش توحیده.
ابن عربی میگه اولین موحد خود خداونده. هیچکس مثل خدا خود خدا رو نمی‌شناسه.
دومین موحد ابلیسه! و سومین حضرت محمد صلی الله علیه و آله!
میگه که ابلیس به آدم سجده نکرد. گفت من به غیر خدا سجده نمی‌کنم! غیرت داشت! ما میگیم اطاعت نکرد پدر سوخته است و شیطان لعین ما میگیم. برای اینکه اطاعت نکرد.
اما اون میگه چون غیرت داشت به غیر خدا سجده نکرد. این غیرت توحیده.
تکوین با ظاهر خیلی فرق داره. ظواهر امور که خب برای عوام هست.
وقتی خدا بوده همه چی بوده. اگه یک مورچه نبود در ازل، خدا به اندازه یک مورچه کم داشت.
هر چه در ازل بوده تا ابد هست. از عدم هیچ وقت چیزی به وجود نمیاد. (مجری: یعنی قدم العالم)
مردم فکر کنند از عدم چیزی موجود میشه. غلط و غلط فاحشه. از عدم هیچی به وجود نمیاد. متکلمین نمیفهمن فلاسفه بهتر می فهمن. ملاصدرا خوب میفهمه.
اصل عرفان وحدت وجود هست. وحدت وجود اگه نباشه کفره!
[1] برای مطالعه بیشتر رک به عناوین ذیل:
شطرنج بازی با نوجوان زیبارو و تجویز شرابخواری شمس تبریزی و مولوی
مولوی: مثنوی هم سنگ قرآن است- شمس تبریزی: مثنوی بالاتر از قرآن است!
[2] بخشی از پاسخ دکتر سید محسن هندی به افاضات آقای دینانی که در فضای مجازی منتشر شده بود.