پیشنهادی:

ماخذیابی احادیث ‌جامع الاسرار سید حیدر آملی – علی نقی خدایاری

ماخذیابی احادیث ‌جامع الاسرار سید حیدر آملی اثر علی نقی خدایاری

او در نقل احادیث، جز مواردى اندک، مصادر و اسانید خود را ذکر نمى کند و اساساً دغدغه چندانى در زمینه مصدر، طریق و اِسناد حدیث از خود نشان نمى دهد. از این روى و بنابر جست وجوهایى که انجام شد، برخى احادیث در کتاب او راه یافته که در متون معتبر حدیثى شیعه و اهل سنّت یافت نمى شود!

شخصیت و آثار علمى سید حیدر آملى، از ابعاد گوناگون، بویژه از حیث تلاشى که وى براى تطبیق و تلفیق یافته هاى عرفانى با آموزه هاى دینى(شیعى) نموده، در خور بررسى است.

از ویژگیهاى آثار آملى آن است که او، به دنبال رهیافت عرفانى خود، همواره به آیات قرآن کریم و سخنان معصومان علیهم السلام و اقوال مشایخ صوفیه استناد کرده است.

با توجه به جایگاه خاص حدیث در آثار آملى، دریافت چگونگى تعامل وى با احادیث شایان توجه است. شناخت منابع حدیثى و نحوه استفاده او از آنها، برخورد او با متن و اسناد حدیث، و به طور کلّى، ویژگیهاى رویکرد حدیثى وى از اهمیت زیادى برخوردار است.

نگارنده براى آشنایى با این رویکرد، کتاب جامع الأسرار را موضوع مطالعه قرار داده و کوشیده با استخراج و دسته بندى احادیث، نخستْ مصادر و منابع آنها را شناسایى کند تا از

ادامه مطلب

نقد وحدت وجود – آیت الله میرزا ابوالقاسم گیلانی (میرزای قمی)

ردیه ای بر وحدت وجود – برگرفته از کتاب سه رساله در نقد عرفان اثر میرزای قمی

 

اشاره

مقاله ای که در پیش رو دارید ردیه ای بر نظریه فلسفی و عرفانی وحدت وجود است که به قلم فقیه جلیل القدر و اصولی شهیر آیت الله میرزا ابوالقاسم گیلانی معروف به میرزای قمی به رشته تحریر در آمده است. این متن که همراه با تلخیص است بر گرفته از کتاب سه رساله میرزای قمی در رد فلسفه و عرفان است که اخیرا توسط محققین ارجمند، آقایان حسین لطیفی و سید علی جبار گلباغی ماسوله، تصحیح و تحقیق شده و از سوی بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی به چاپ رسیده است.

 

گفتنی است که رساله مزبور به تقاضای شاه وقت قاجار در پاسخ به نوشته فردی صوفی مسلک در ترویج وحدت وجود نگاشته شده است.

■ بسم الله الرحمن الرحیم

[مقدّمه]

الحمد لله ربّ العالمین، والصّلاه علی محمّد و آله.

… از روزی که در اوقات ادراک فیض خدمت وافی بهجت، [شاه] ملفوفه ای به حقیر دادند و فرمودند که: عقایدی که در این جا درج است ملاحظه کن و صحیح و غیر صحیح آنها را اعلام کن تا عمل به مقتضای آن شود، و بعد از آن که حقیر ملفوفه را در خلوت گشودم، دیدم به خطّ آن مرد موفّق[۱][منافق] است، و از آن روز تا به حال بی اختیار او را نفرین می کنم.

در سال قبل که سرافراز نامه شاهی که در جواب عریضه حقیر، به قلم بطالت رقم آن مرد موفّق رفته بود فرصتی یافته، اظهار عداوت خود را به علمای دین و مروّجان شرع مبین نموده، دلی خالی کرده و آیه ای که در شأن کفّار و منافقان و فاسقان بود، توصیف علما را به وصف ایشان نموده بود و علاوه برآن بعضی آیات متشابه که

ادامه مطلب

رجال زدگی در عرصه دین و معرفت ، ضد تحقیق و اجتهاد است

رجال زدگی در عرصه دین و معرفت ، ضد تحقیق و اجتهاد است

 

حال اگر کسانی در روزگار ما در صدد باشند که آرای برخی از عالمان صاحب نام را به مثابه نظراتی خدشه ناپذیر و غیر قابل بحث و گفتگو قلمداد کنند و هر کسی را که به این حریم نزدیک شود، در تنگناهای تبلیغی و سیاسی قرار دهند، بدون شک تحجری خطرناک و بدعتی تحقیق سوز است.

 

فضای رسانه ای کشور ظرف یکی دو سال اخیر حاوی گفتگوها و چالش های متعدد شفاهی و کتبی پیرامون مخالفت و موافقت با فلسفه و عرفان مصطلح بوده است. این امر گر چه برای عده ای ناخوشایند بوده است اما عده ای دیگر از این مباحث استقبال کرده و طرح چنین گفتگوهایی را در فضای راکد و بی نشاط فکری و نظری کنونی مایه تحرک دانسته و به فال نیک گرفته اند.

 

در واکنش های موافقان و مدافعان فلسفه و عرفان نکته ای بسی چشمگیر می نماید و آن استناد به نام و گفته برخی از بزرگان و صاحب نامان و رجال مشهور و اغلب محترم در اثبات حقانیت فلسفه و عرفان است و این در حالی است که اهالی فلسفه و عرفان هر گاه پای استناد به احادیث و روایات اهل بیت علیهم السلام در رد مبانی فلسفی و عرفانی به میان می آید، اغلب بی درنگ با طرح این مساله که مباحث فلسفی تعبدی نیست و مبتنی بر استدلال و تعقل است باب هر گونه استناد به روایات و احادیث را مسدود کرده و با قیافه ای کاملا حق به جانب خویش را نشسته بر مسند تحقیق و برهان می انگارند.

 

این نحوه برخورد مدعیان تحقیق و تعقل و استدلالِ مدافع فلسفه و عرفان که عده ای از رجال را در مسند و مصدر

ادامه مطلب

ملاّصدرا به مانند مرادش ابن عربى، مطالب خود را متعلق به خداوند مى ‏داند!

ملاّصدرا به مانند مرادش ابن عربى، مطالب خود را متعلق به خداوند مى ‏داند!

در مقدمه اسفار مى‏ خوانیم:

اشتعلت نفسی لطول المجاهدات اشتعالاً نوریّاً، والتهب قلبی لکثره الریاضات التهاباً قویّاً، ففاضت علیها أنوار الملکوت… ولحقتها الأضواء الأحدیّه، وتدارکتها الألطاف الإلهیّه… وانکشف لی رموز لم تکن منکشفه هذا الانکشاف من البرهان، بل کلّ ما علمته من قبل بالبرهان عاینته مع زوائد بالشهود والعیان من الأسرار الإلهیّه والحقایق الربّانیّه والودائع اللاّهوتیّه… فألهمنی اللّه‏ الإفاضه ممّا شربنا جرعه للعطاش الطالبین؛

در اثر مجاهدات طولانى، نفسم اشتعالى نورى یافت. و در اثر کثرت ریاضات، قلبم حرارتى قوى پیدا کرد، پس انوار ملکوت بر آن تابیدن گرفت… و پرتوهاى احدیت به آن پیوند خورد، و الطاف الهى آن را دریافت… و رموزى براى من منکشف شد که در اثر برهان چنین انکشافى را نداشت، بلکه تمامى اسرار الهى و حقایق ربانى و ودایع لاهوتى را که از پیش با برهان دانسته بودم، با زوائدى بر آن به شهود و عیان مشاهده کردم… پس خداوند به من الهام کرد که جرعه‏ اى از آنچه نوشیده ‏ام بر جویندگان تشنه افاضه کنم.

سنگ و آهن را مزن بر هم گزاف

گه ز روى نقل و گه از روى لاف[۱]

دقیقاً همین مطالب را مى ‏توانید در کتب مختلف وى بیابید، از قبیل مفاتیح الغیب، مقدمه، ص۱۳۷ به بعد؛ اسرار الآیات، مقدمه، ص۴۹؛ شواهد الربوبیّه با تعلیق آشتیانى، مقدمه، ص۱۳۱ ـ ۱۳۳؛ والمظاهر الإلهیّه فی الأسرار العلوم الکمالیّه، مقدّمه، ص۳ و…

مثلاً در مظاهر الإلهیّه مى‏ گوید:

اجعلنا من العارفین

ادامه مطلب

المجاز قنطره الحقیقه و عشق به نوجوانان زیبارو از دیدگاه ابن سینا و ملاصدرا

عشق به کودکان خوش چهره و ظرفاء در اسفار ملاصدرا

از مطالب شگفت‏ انگیز حجه الحق (ابن سینا) ، نظریه قاعده «المجاز قنطره الحقیقه» است. ابن سینا با چیدن مقدمات چهارگانه به عنوان اولین فیلسوفِ مسلمان، مبناى تئوریک عشق را به صورتِ زیبا و ملیح بنیاد نهاد! و این ابتکار مختص اوست و حکماى بعد از او ـ از جمله صدرا ـ در واقع از خوان رنگارنگ او بهره برده ‏اند.

در فصلى که تحت عنوان: عشق ظرفاء و فتیان للأوجه الحسان (یعنى عشق ظریفان و جوانان نسبت به زیبارویان) در رابطه با عشق مجازى، به گمان خود متبحرانه استدلال مى‏ آورد و مبناى فلسفى و عقلى این نوع عشق را محکم و استوار مى‏ کند. در راستاى این هدف طاقت فرسا ـ اما دلپذیر ـ چهار

ادامه مطلب

اطاعت محض سالکان عرفان مصطلح در مقابل استاد حتی در دستورات غیرشرعی!

اطاعت محض سالکان عرفان مصطلح در مقابل استاد حتی در دستورات غیرشرعی!

همانطور که در ذیل مشاهده خواهید کرد یکی از اصول عرفان مصطح و تصوف پیروی محض و بی چون و چرای شاگرد و سالک از استاد میباشد. حال وقتی که این اصول مسلم عرفان وتصوف مانند لزوم تسلیم و انقیاد صرف در مقابل استاد و پیرو مرشد و شیخ، و نیکو شمردن عشق بازی و…، به هم ضمیمه شوند خدا می‏داند که عاقبت مرید و سالک بیچاره که به عشق وصول به معنویت گول ایشان را خورده است به کجا خواهد کشید. از همین جاست که می‏بینیم که در اسلام هرگز به احدی اجازه داده نشده است که خود را جز در مقابل خداوند و اولیای معصوم او تسلیم مطلق و بدون قید و شرط کند.

کتابی است به نام «سیر الی اللّه‏» که مؤلف آن نیز شرط اصلی سیر و سلوک و رسیدن به کمال را انقیاد صرف و تسلیم مطلق در مقابل شیخ و مراد و استاد دانسته می‏گوید:

«ناگفته پیداست که یک سالک الی اللّه‏

ادامه مطلب

تحقیر عقل و علم در عرفان مصطلح حافظ، مولوی، عطار، شبستری، ابوسعید ابوالخیر و…

بزرگان عرفان مصطلح (حافظ،مولوی،عطار،شبستری،ابوسعید ابوالخیر و…) و تحقیر عقل و علم – مهدی نصیری

خرد ستیزی و علم گریزی از ویژگی های مدرسه عرفان مصطلح یونانی و صوفیانه (و نه البته مدرسه عرفان قران و اهل بیت علیهم السلام) است. خرد ستیزی عرفان مصطلح گاه در ایجاد تقابل بین عقل و عشق و تحقیر عقل در برابر عشق جلوه گر می شود و گاه در ستایش از مستی و لایعقلی رخ می نماید.
به عنوان نمونه برخی از ابیات حافظ در تحقیر عقل چنین است:

ادامه مطلب

تشبیه ذات خداوند و اجتماع نقیضین در کلام فلاسفه و عرفا

تشبیه ذات خداوند و اجتماع نقیضین در کلام فلاسفه و عرفا

در مکتب برهان و دین، مذهب اهل تعطیل در مورد معرفت خداوند باطل است. و معناى تعطیل این است که بشر حتّى از بحث درباره وجود خداوند طفره رفته و یا اینکه وجود او را انکار کند، امّا پس از اقرار به وجود خداوند هر گونه تعمّق و تحقیق و جستجو درباره معرفت کنه ذات او داخل در مسأله تشبیه است.

فلسفه و عرفان به این مسأله مهم توجّه نداشته، پس از بحث اثبات وجود خداوند، در مورد شناخت حقیقت ذات او بحث مى‏کند، و در نهایت کنه وجود او را عین وجود و هستى مطلق و بى‏ منتها مى‏داند که به

ادامه مطلب

بررسی انحرافات سیر و سلوک مصطلح و بیان مسیر صحیح سیر و سلوک

بررسی انحرافات سیر و سلوک مصطلح و بیان مسیر صحیح سیر و سلوک

در روزگاری به سر می­بریم که بساط کلاس های مدعی سلوک بسیار گسترده و عرفان های غربی و شرقی در قالب های مختلف و به صورت هایی جذّاب مطرح شده است. مشتریان این نوع کلاس ها غالباً کسانی هستند که در درون، میلی به معنویات دارند. ولی گاه اسیر افکاری انحرافی و یا افراطی شده و گاه مسأله تهذیب روح را با تقویت روح اشتباه گرفته و راه را از چاه نشناخته و از مسیر صحیح غافل می مانند.

پیش از پرداختن به این مهم، لازم است که راه و روش های مطرح برای رسیدن به عرفان و کمال، مورد بررسی قرار گیرد.

از سوى مکاتب مختلف، راه هاى متعدّدى، براى رسیدن به این مقصد، ارائه شده است که اکثر آنها خالى از اشکال نیست. مطرح ترین آن ها عبارت است از:

الف ) روش

ادامه مطلب

خطاهای نوشتار “تنزیه و تشبیه خداوند- تفاوت تشبیه کلامی و عرفانی” محمد حسن وکیلی-2

خطاهای ذهنی نوشتار حجت الاسلام محمد حسن وکیلی با عنوان “تنزیه و تشبیه خداوند- تفاوت تشبیه کلامی و عرفانی” به قلم کریم حکیمی فرد – قسمت دوم

تذکرات مبحث “نظر دین در بحث تشبیه و تنزیه”

تذکر: برخی بر اساس متون دینی قایل به تشبیه خداوند شده‌اند و حتی برخی در تشبیه تا بدان‌جا جلو رفته‌اند که برای خداوند دست و پا و کرسی و … قایل شده‌اند. این گروه به مجسمه ملقب شده‌اند.

توجه: مشبهه حداقل دو معنا دارد:

1-معنای خاص: کسانی که در تشبیه افراط کرده‌اند مثل مجسمه و…

2-معنای عام: در این معنا مشبهه اعم از گروه مجسمه و غیر آن است و شامل تمام کسانی می‌شود که قایل به تنزیه محض خداوند نیستند.

عدم توجه به این نکته موجب خطای ذهنی می‌شود.

سوال: تنزیه محض خداوند از هر نوع تشابهی، شامل چه مواردی از تشبیه می‌شود؟

تذکر: آنچه مسلم است هیچ احدی مرادش از تنزیه محض خداوند، نفی وجود خداوند نیست زیرا مساله تنزیه خداوند بحثی است که بعد از پذیرش وجود خداوند طرح می‌شود و ادعای این که تنزیه محض همان نفی خداوند است ادعایی واضح البطلان است.

سوال: آیا تنزیه محض، تنزیه از تشابه در وجود را هم شامل می‌شود؟

توجه: آقای وکیلی می‌نویسد:

“… همه می‌دانیم که مخلوقات موجودند و معدوم نیستند و مسلّماً خداوند متعال هم

ادامه مطلب

خروج از نسخه موبایل