کوتاه نگاشت هایی درباره فلسفه و عرفان (4) ، اطلبوا العلم و لو بالصین ، دکتر مهدی نصیری
می گوییم چرا مباحث توحید و الهیات را از یونانیان مشرک و الهه پرست بگیریم؟ می گویند: در حدیث است که اطلبوا العلم و لو بالصین!
می گوییم: اولا معنای حدیث این است که بعد مسافت و مشقتها نباید مانع از جستجوی معرفت و دانش باشد و اگر عالمی ربانی در آن سوی دنیا هم بود، این امر مانع از علم آموزی از وی نمی تواند باشد. پس ولو بالصین مثالی از بعد مسافت است، نه این که علم موطن و خاستگاهی مشخص ندارد و بی وطن و هر جایی است و مشرکان و کفار چینی و یونانی هم می توانند علم توحید و الهیات تحویل مسلمین بدهند همان گونه که اکنون از علوم انسانی انگلیسی و آمریکایی و فرانسوی و آلمانی در دانشگاهها استفاده می کنیم!!
تعجب این است که مستدلین به این روایت بر دهها روایت دیگر که صریحا سخن از خاستگاه وحیانی و قرانی و اهل بیتی علوم و حکمت می گویند، چشم می بندند. چند نمونه از این روایات را باهم مرور می کنیم:
رسول الله صلي الله عليه و آله:
طلب العلم فريضة علي كل مسلم فاطلبوا العلم من مظانه و اقتبسوه من اهله(1)
ـ دانش‌آموزي بر هر مسلماني واجب است، پس دانش را از جايگاه‌شايسته‌اش جويا شويد و از اهلش برگيريد.
من تعلم بابا من العلم عمن يثق به كان افضل من ان يصلي الف ركعة (2)
ـ آن كه بابي از دانش را ازفرد مورد اعتمادش [و نه از هر کس و هر جا] بياموزد، برتر از هزار ركعت‌نماز است.
ستفترق امتي علي ثلاث وسبعين فرقة، فرقة منها ناجية والباقون‌هالكون، والناجون الذين يتمسكون بولايتكم، ويقتبسون من علمكم، ولايعملون برايهم، فاولئك ما عليهم من سبيل(3)
ـ پس از من امتم هفتاد و سه فرقه خواهد شد؛ تنها يك فرقه از آن اهل‌نجات و باقي هلاك شدگانند. نجات‌يافتگان كساني‌اند كه به ولايت شما(اهل‌بيت عليهم السلام) گردن مي‌نهند و از دانش شما اقتباس مي‌كنند و اهل عمل به رأي‌و نظر خود نيستند.
انا مدينة الحكمة وعلي بن ابي طالب بابها؛ ولن توتي المدينة الا من‌قبل الباب (4)
من شهر حكمتم و امام علي عليه السلام در آن؛ و هرگز كسي جز از در وارد شهر نمي‌شود.
امیر المؤمنین عليه السلام:
ايها الناس ! اعلموا ان كمال الدين طلب العلم والعمل به… والعلم‌مخزون عند اهله وقد امرتم بطلبه من اهله فاطلبوه(5)
ـ مردم! كمال دين در دانش‌جويي و عمل به آن است و علم نزد اهلش[حاملان شايسته‌اش] جمع است، پس شما موظف به طلب آن از اهلش هستيد.
يا كميل ! لا تاخذ الا عنا تكن منا
ـ اي كميل! [علم و معارف و اعتقادات را] جز از ما [اهل‌بيت عليهم السلام] مگير تااز ما باشي.
امام باقر عليه السلام:
لسلمة بن كهيل والحكم بن عتيبة: شرقا وغربا، فلا تجدان علماصحيحا الا شيئا خرج من عندنا اهل البيت(6)
ـ امام باقر عليه السلام به سلمة بن كهيل و حكم بن عتيبه فرمود: به شرق عالم رويديا به غرب آن، دانش صحيح را جز در آنچه از سوي ما اهل‌بيت عليهم السلام صادرمي‌شود، نخواهيد يافت.
في قول الله عز وجل: فلينظر الانسان الي طعامه قال: قلت: ماطعامه؟ قال: علمه الذي ياخذه عمن ياخذه(7)
ـ از امام باقر عليه السلام درباره تفسير اين آيه كه انسان بايد به غذايش بنگرد،سؤال شد، امام عليه السلام فرمود: يعني بنگرد كه علمش را از چه منبع و كسي مي‌گيرد[و آيا آن منبع شايستگي دارد يا نه].
كل ما لم يخرج من هذا البيت فهو باطل (8)
ـ هر آنچه [علم و معرفت و حكمت] از خاندان وحي: بيرون نيامده‌باشد، باطل و گمراهي است.
من دان الله بغير سماع من صادق الزمه الله التيه يوم القيامة(9)
ـ هر كس براساس چيزي كه از امام معصومي عليه السلام اخذ نكرده باشد،دين‌ورزي نمايد، خداوند او را روز قيامت سرگردان و هلاك خواهد نمود.
امام صادق عليه السلام:
يا يونس ! ان اردت العلم الصحيح فعندنا اهل البيت،فانا ورثنا واوتينا شرع الحكمة وفصل الخطاب(10)
ـ اي يونس!اگر طالب دانش و معرفت صحيح هستي، منحصراً نزد ما اهل‌بيت عليهم السلام است؛ ماوارثان حكمت شرع و فصل الخطاب هستيم.
كذب من زعم انه يعرفنا وهو مستمسك بعروة غيرنا(11)
ـ آن‌كه ادعاي معرفت ما را دارد اما به ريسماني غير از ما [در علم و معرفت‌و حكومت و ولايت و…] چنگ مي‌زند، دروغ مي‌گويد.
امام كاظم عليه السلام:
لاعلم الا من عالم رباني(12)
ـ علم جز نزد عالم‌رباني نيست.
همان گونه که ملاحظه فرمودید روایات فوق همگی بر خاستگاه و منبع و مأخذ انحصاری علوم که قدر متیقن آن الهیات و علم کلام و توحید و فقه است، تاکید دارند.
علاقه مندان برای بحث کامل در باره حدیث اطلبوا العلم و لو بالصین به آدرس زیر مراجعه فرمایند:
———————————————————–
1-وسائل الشيعه 28/27- همان/ 27
2-همان/ 49
3-همان/ 77
4-همان/ 24
5-همان/ 43
6– همان/ 65
7-همان/ 75
8-همان/ 75
9-همان/ 71
10- همان/ 129
11- همان/ 18
منبع : مشرق