روایات نقد تصوف

ادله اعتبار کتاب حدیقه الشیعه و انتساب آن به مقدس اردبیلی

اعتبار روایات نقد تصوف کتاب حدیقه الشیعه و انتساب این کتاب به مقدس اردبیلی از مباحث و موضوعات مورد مناقشه می باشد.

البته لازم به ذکر است که احادیث نقد صوفیه به هیچ وجه منحصر در کتاب حدیقه الشیعه نبوده و در کتب متقدم و دست اول شیعه، روایات بسیاری در مذمت صوفیه، سران، آداب و اعتقادات آنها وارد شده است. برای مطالعه بیشتر می توانید به مقاله “نقد تصوف و صوفیه در کلام اهل بیت علیهم السلام و عالمان متقدم شیعه” به قلم دکتر محمد علی صابری مراجعه کنید.

با این حال فاضل ارجمند جناب حجت الاسلام علی رضا دوستی در کتاب کشف الحقیقه فی اعتبار الحدیقه به بررسی و اثبات صحت انتساب کتاب به مقدس اردبیلی پرداخته است که در این نوشتار، بخش هایی از کتاب ایشان آورده می شود.

یکی از مهمترین راه های کشف صحت انتساب یک کتاب، شهرت انتساب آن به مؤلف است. همچنین وجود نسخه هایی از کتاب که در زمان حیات مؤلف یا نزدیک به آن، کتابت شده و قرائن داخلی و خارجی که بیانگر زمان تألیف و مؤلف کتاب باشد نیز از دیگر راه های اثبات اعتبار و شناخت مؤلف کتاب است. و از تمامی این شواهد می توان برای اثبات اعتبار کتاب «حدیقه الشیعه» استفاده کرد.

الف ـ شهرت حدیقه الشیعه

این کتاب در زمان نزدیک به عصر مؤلف بسیار مشهور بوده و نسخه های بسیار متعددی داشته است. چنانچه بعد از این در ضمن کلمات موافقان، تصریح به شهرت «حدیقه الشیعه» در شهرهای مختلف ـ نجف، قم، مشهد، اصفهان و تبریز ـ نقل خواهد شد؛ بزرگانی همچون فخر الدین طریحی نجفی (۹۷۹-۱۰۸۵۰ق) که حیات مقدس اردبیلی را درک کرده و در زمان فوت محقق اردبیلی نزدیک به ۱۴ سال داشته، شیخ حر عاملی(۱۰۳۳-۱۱۰۴ق) که در مشهد مقدس زندگی میکرده،
میرلوحی سبزواری اصفهانی(۹۹۰-۱۰۸۱ق)، علامه مجلسی(۱۰۳۷-۱۱۱۰ق) و ملاطاهر قمی(م ۱۰۹۸ ق) و بسیاری دیگر از علما از «حدیقه الشیعه» استفاده کرده و برخی از آنها به شهرت و کثرت نسخه های خطی کتاب نیز تصریح کرده اند.[۱]

معلوم است که شهرت و کثرت نسخه های خطی یک کتاب در شهرهای مختلف، امری نیست که بتواند

ادامه مطلب

در مطلب قبلی، مقدمه ای از کتاب کشف الحقیقه فی اعتبار الحدیقه درباره شخصیت مقدس اردبیلی و ارزش و جایگاه ویژه کتاب حدیقه الشیعه بیان شد. در این مطلب، به دیدگاه های مختلف درباره حدیقه الشیعه و مولف آن پرداخته خواهد شد.

دیدگاه های مختلف درباره حدیقه الشیعه

کتاب «حدیقه الشیعه» از زمان تألیف تاکنون شهرت زیادی داشته و دارد، لکن صوفیه و متمایلان به تصوف، از همان ابتدا در برابر این کتاب، موضع گرفته اند؛ بیشتر آنان، انتساب این کتاب به محقق اردبیلی را انکار کرده و کتاب موجود را تحریف شده از کتاب دیگری ـ که از آن به نام های مختلفی[۱] یاد می شود ـ دانسته اند و برخی نیز ادعاهای دیگری در مورد این کتاب کرده اند که در ادامه خواهد آمد.

دیدگاه های مختلف در مورد مؤلف حدیقه الشیعه

به طور کلی، در مورد مؤلف این کتاب پنج دیدگاه وجود دارد:

– دیدگاه اول: نظریه مشهور که «حدیقه الشیعه» را تألیف مقدس اردبیلی می دانند.

– دیدگاه دوم: شاه محمد دارابی و پیروان او این کتاب را تحریف شده از کتاب «کاشف الحق» می دانند. منشأ این قول وجود کتاب دیگری است، که تقریباً همان کتاب «حدیقه الشیعه» است، با این تفاوت که بخش مذمت صوفیه در «کاشف الحق» نیامده، و در موارد اندکی نیز مطالبی برآن افزوده است.

– دیدگاه سوم: برخی از معاصرین، حدیقه را تألیف یکی از شاگردان علامه مجلسی دانسته اند.[۲]

منشأ این نظریه نیز وجود کلمه «بحار» در نسخه های چاپی قدیمی «حدیقه الشیعه» است که موجب شده برخی گمان کنند یکی از متأخران از علامه مجلسی این کتاب را تألیف کرده و از بحارالأنوار نیز روایت نقل کرده است.

– دیدگاه چهارم: برخی دیگر «حدیقه الشیعه» را تألیف فرد مجهولی در اوائل حکومت صفویه یا قبل از آن دانسته اند. در این باره چنین گفته

ادامه مطلب