تاویل متون دینی

نقدی بر گزینش متون صوفیه در کتب درسی ادبیات فارسی و تاثیر ضمنی آن در ایجاد باورهای فرقه ای[1]

درجه علمی: علمی-پژوهشی | نویسندگان: سیدمحمدرضا حسینی[2]، محمدطاهر یعقوبی[3]، محمدامین میکائیلی[4]

چاپ شده در: مجله نقد و نظر، دوره 26، شماره 103، پاییز 1400، صفحه 174-199

مقدمه

نقدهایی بر گزینش متون صوفیه در کتب درسی ادبیات فارسی دوره دوم متوسطه

1- استفاده بیش از حد از متون صوفیه

2- انتساب مسائل غیر واقعی به شخصیتها

3- ترویج اَشعریگری و اِشعار به جبرگرایی

4- تأیید قاطعانه شخصیتهای صوفی علیرغم نقدهای جدّی وارد بر آنان

4-1- حسین بن منصور حلاج

4-2- عین القضات همدانی

4-3- بایزید بسطامی

4-4- شِبلی

4-5. مثنوی قرآن عجم

5- ایجاد بدبینی نسبت به فقها و عالمان دینی

5-1- تحقیر فقها در مقابل صوفیه و ایجاد تقابل در برابر عالمان دین

5-2- معرفی عالمان دینی به عنوان افراد سطحی نگر

6- نقل داستانهای مذهبی و روایات ضعیف

6-1- داستان موسی و شبان

6-2- حدیث شهادت عاشق

نتیجه گیری

کتاب­های درسی تاثیر غیر قابل انکاری در ایجاد و تثبیت باورها و اندیشه های افراد جامعه در دوره دانش­آموزی و در سنّ نوجوانی دارند. هدف از این نوشتار نقد و بررسی تأثیر متون ادبی صوفیانه انتخاب شده در کتب درسی ادبیات فارسی بر باورپذیری عقاید فرقه ای در ذهن دانش آموزان بوده و آن را به چالش کشیده است. این تحقیق با روش توصیفی، تحلیلی و انتقادی با مراجعه به کتب درسی -به صورت موردی شش جلد کتاب ادبیات فارسی دوره دبیرستان- و منابع تاریخ تصوف و کتب صوفیه انجام یافته است. در این پژوهش موارد متعددی از مطالبی که می­تواند در ایجاد باورهای فرقه ای و عقاید ناهمسو با مذهب رسمی جمهوری اسلامی ایران (تشیع)، تاثیرگذار باشد؛ معرفی و مورد نقد قرار گرفته است. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که درج برخی متون انتخاب شده از کتب نویسندگانی با اعتقادات اَشعری – صوفیانه، در کتاب­های درسی، می­تواند تأثیر منفی بر اعتقادات، اندیشه و عملکرد نوجوانان گذاشته؛ به ترویج روحیه انفعالی و جبرگرایی اَشعری در جامعه شیعی ایران کمک کند.

کلید واژه: کتاب درسی، ادبیات فارسی دبیرستان، دانش ­آموز، صوفیه

مقدمه

دانش آموزان، بیشترین وقت مفید خود را در مدرسه می­گذرانند و می­توان گفت؛ مدرسه نقش محوری در شکل گیری شخصیت و هویت اعتقادی، دینی و اجتماعی آنان دارد. یک نوجوان در حساس­ترین دوره شکل گیری و تثبیت شخصیتش، تماس چشمی و ذهنی مداومی با کتاب­های درسی خویش دارد. الیوت آیزنر استاد و صاحب نظر در تعلیم، تربیت و هنر، در خصوص انواع برنامه درسی معتقد است که مدارس به طور همزمان مبادرت به تدریس سه برنامه درسی می‌نماید. این سه برنامه عبارتند از: ۱. برنامه درسی صریح ۲. برنامه درسی پنهان (ضمنی) ۳. برنامه درسی پوچ. (محمود مهرمحمدی، 1390، ص464) از این رو شایسته است در تدوین متون درسی دانش آموزان، به ویژه دروسی که با باورها و اندیشه های آنان ارتباط مستقیم یا غیر مستقیم (ضمنی) دارد، بیشترین دقت ممکن به خرج داده شود.

همچنین طبق اصل 12 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

ادامه مطلب

محیی الدین ابن عربی تبحر ویژه ای در تاویل نصوص دینی، تبدیل و تعویض جایگاه اشرار و نیکان، و توهین و نسبت های ناروا به انبیاء دارد. پیش تر نیز در برخی مطالب این سایت به نمونه هایی از تاویلات عجیب وی اشاره شد.

برای مطالعه مطالبی از این دست، به لینک های زیر رجوع کنید:

■ ابن عربی و نسبت دادن عدم آگاهی به حضرت ابراهیم (علیه السلام) و هم صدایی با یهود

■ ابن عربی : حضرت نوح در دعوت امت خود دچار خطا شد!

■ ابن عربی : کفار همان اولیاء خدا هستند!! – تاویل عجیب آیات قرآن

■ برخی تأویلات ابن عربى نسبت به آیات قرآن مجید

■ دفاع ابن عربی از فرعون – فرعون طاهر و مطهر از دنیا رفت!

یکی دیگر از اهانت های ابن عربی به انبیاء الهی، مربوط می شود به حکایت رویای حضرت یوسف علیه السلام. ابن عربی در فصّ نهم کتاب خویش، آیه ۵ سوره یوسف: «یا بُنَیَّ لا تَقْصُصْ رُؤْیاکَ عَلى‏ إِخْوَتِکَ فَیَکِیدُوا لَکَ کَیْداً» را نقل می کند. سپس اضافه می کند که یعقوب علیه السلام این کید و مکر را به شیطان نسبت می دهد. او در ادامه انتساب کید به شیطان را برنتافته و آن کید و حیله را با تاکیدی بیشتر به حضرت یعقوب علیه السلام نسبت می دهد:

«ثم برأ أبناءه عن ذلک الکید و ألحقَهُ بالشیطان، و لیس إلا عین الکید؛ ترجمه: سپس (یعقوب علیه السلام)، فرزندانش را از کید و مکر، بریء کرد و آن را به شیطان نسبت داد و این (عمل یعقوب علیه السلام نیز) نیست جز عین حیله گیری و کید [!]» [۱]

محمدعلی موحد شارح فصوص الحکم نیز با شرح و ترجمه عبارات ابن عربی می نویسد:

«یعقوب با این سخن فرزندان خود را از نسبت کید تبرئه کرد و شیطان را گناهکار دانست و حال آنکه یعقوب خود می دانست که

ادامه مطلب

خطاهای ذهنی نوشتار حجت الاسلام محمد حسن وکیلی با عنوان “تنزیه و تشبیه خداوند- تفاوت تشبیه کلامی و عرفانی” به قلم کریم حکیمی فرد – قسمت دوم

تذکرات مبحث “نظر دین در بحث تشبیه و تنزیه”

تذکر: برخی بر اساس متون دینی قایل به تشبیه خداوند شده‌اند و حتی برخی در تشبیه تا بدان‌جا جلو رفته‌اند که برای خداوند دست و پا و کرسی و … قایل شده‌اند. این گروه به مجسمه ملقب شده‌اند.

توجه: مشبهه حداقل دو معنا دارد:

1-معنای خاص: کسانی که در تشبیه افراط کرده‌اند مثل مجسمه و…

2-معنای عام: در این معنا مشبهه اعم از گروه مجسمه و غیر آن است و شامل تمام کسانی می‌شود که قایل به تنزیه محض خداوند نیستند.

عدم توجه به این نکته موجب خطای ذهنی می‌شود.

سوال: تنزیه محض خداوند از هر نوع تشابهی، شامل چه مواردی از تشبیه می‌شود؟

تذکر: آنچه مسلم است هیچ احدی مرادش از تنزیه محض خداوند، نفی وجود خداوند نیست زیرا مساله تنزیه خداوند بحثی است که بعد از پذیرش وجود خداوند طرح می‌شود و ادعای این که تنزیه محض همان نفی خداوند است ادعایی واضح البطلان است.

سوال: آیا تنزیه محض، تنزیه از تشابه در وجود را هم شامل می‌شود؟

توجه: آقای وکیلی می‌نویسد:

“… همه می‌دانیم که مخلوقات موجودند و معدوم نیستند و مسلّماً خداوند متعال هم

ادامه مطلب