دانلود فایل صوتی بخش دهم سلسله مباحث نقد وحدت وجود در عرفان و تصوف
استاد محمد مهدی طوبایی
موضوع: وحدت وجود در هندوستان (ریگ ودا – اوپانیشاد)
عناوین برخی مطالب مطروحه در این بخش:
– در سرودها و واداها خدایان متعدّدی ذکر شده است و از خدای واحد با عناوینی چون ریشوکارما، پروشا و پراجاپاتی یاد شده است.
– انتساب عرضی وجود به کثرات به این نحو که کثرات عدم هستند، در سرود های ریگ ودا مشهود است.
– در سرودی موسوم به پروشاسوکتا آمده: هر چیزی که در عالم پدید آمده است، همان خدا و پروشا است.
– در این سرودها مطالب بسیار منحط، دور از عقل و اندیشه و افکار بسیار پست و دور از ادیان الهی مطرح میشود.(برای تببین مطلب به فایل صوتی رجوع شود)
– پدید آمدن کثرت از وحدت در این سرود ها به روشنی ذکر شده است.
– در اوپانیشاد که در واقع مغز و هستی تعالیم ودایی به شمار میآید نیز بحث وحدت وجود و اینکه وحدت، حقیقی است و کثرات مجاز هستند به خوبی تبیین شده است.
– هماگونه که ابن عربی و سایر متصوفه برای وحدت وجود مثال هایی ذکر کرده اند، در اوپانیشاد نیز برای اثبات وحدت وجود و موجود مثال هایی بسیار شبیه به مثال های متصوفه
دانلود فایل صوتی بخش نهم سلسله مباحث نقد وحدت وجود در عرفان و تصوف
استاد محمد مهدی طوبایی
موضوع: تمثیل نفس، روح، تکلم و مرکّب
عناوین برخی مطالب مطروحه در این بخش:
– تمثیل دهمی که برای تبیین وحدت شخصیّه وجود زده اند، تمثیل نفس و قوای آن است. به تعبیر ابن عربی، یک نفس ناطقه بیشتر نیست، که همان یک نفس ناطقه، همان قوّه عاقله، مفکّره، متخیّله، حافظه، مصوّره، مغذیّه، جاذبه، دافعه، سامعه، باصره و… مدرک همه این امور است.
– همینطور که یک نفس واحد، همهی این قوا را دارد، به همین نحو هم خداوند متعال به صورت معادن و گیاه و حیوان و افلاک و فرشتگان یافت می شود و در انتها هم گفته است «سبحانَ مَن اظْهَرَ الاشیاءَ وَ هُوَ عَیْنُها»
– نقد: در واقع ما قوای متعددی را به نفس نسبت میدهیم. نفس ذی اجزاء است و متشکّل از این قواست. و لازمه این تمثیل ترکّب ذات خداوند و ذی اجزاء بودن آن است که در این صورت نه تنها عالم، وحدت ندارد، بلکه نستجیر بالله خودِ ذات الهی هم وحدت نخواهد داشت.
– تمثیل یازدهمی که برای وحدت شخصیّه بیان شده است، تمثیل جسم و روح است. به این صورت که کلّ هستی شامل جسم و روح است. عالمِ غیرِ خداوند متعال، به منزلهی جسم و خود خداوند متعال به منزله روح این عالم است.
– نقد: برای نقد همین مقدار کفایت می کند که بگوییم این تمثیل در حقیقت ربطی به وحدت شخصیّه وجود نخواهد داشت و بیشتر نشان دهنده حلول است.
– تمثیل دوازدهم، تمثیل تکلّم است. همینطور که یک نَفَس واحد هنگام تکلّم کردن در برخورد با مخارج حروف و قواطع حروف، تبدیل به حروف میشود، کلّ عالم هم از نَفَس رحمانی که در واقع همان وجود حقّ تعالی است، به وجود آمده و تبدیل به تعیّنات و تکثّرات مختلف و تبدیل به عالَم شده است.
– نقد: این گونه تمثیلها مربوط به امور متکثّر است و تکثّر حقیقی دارد. در این جا، هوا و نَفَس حقیقتاً متکثّر و ذی اجزاء هستند که از برخورد اجزاء مختلف به مقاطع حروف، حروف به وجود می آیند و همهی اجزاء حقیقتاً موجودند، نه این که وجودشان عرضی باشد. وحدت نیز در این جا حقیقتاً اعتباری است و به دلیل مجانست است که ما نسبت وحدت می دهیم.
– یا این که میگوییم نَفَس واحد است، به خاطر قلّت زمان است. چون در زمان بسیار کوتاهی این نَفَس ایجاد شده و از درون ما خارج شده است، ما این را اعتبار میکنیم که یک نَفَس است و الّا در حقیقت این نَفَس، اجزاء متعدّد دارد. هوا، ترکّب حقیقی دارد. می توانیم مقداری از آن را حبس و مقداری را از دهان خارج کنیم.
– اگر بخواهیم این تمثیل را به این نحو به خداوند متعال نسبت بدهیم، لازمهی آن این است که عالم و وجود حقیقتاً متکثّر باشد و وحدت، یک امر توهّمی و صرف الاعتبار است و آن چه که حقیقتاً در عالم است، وجودات متکثّره حقیقی است و اشکالات دیگری هم به این مثال وارد است.
– تمثیل سیزدهم، تمثیل مرکّب و حروفی است که با آن نوشته شده است که مرکّب به اشکال مختلف و به شکل کلمات درآمده است. ذاتشان همان مرکّب است که در روی کاغذ به اشکال و حروف مختلف متمثّل شده است. خداوند متعال هم این گونه است و عالم، حقیقتاً همان وجود خداوند متعال است که به این نحو ظهور پیدا کرده است.
– نقد: این مثال، همان مثال آب است و شبیه همان مثالهای آبی که ذکر شد است. فقط به جای آب در این جا مرکّب گذاشته اند. و همان اشکالاتی که ذکر شد، برای این مثال نیز وارد است. اینکه چیزی بتواند به قالب های مختلف در بیاید، دارای شکل بشود، دارای اندازه بشود… اینها همه خصوصیّات اشیاء و موجودات ذی اجزاء است. لذا لازمه این مثال، ترکّب و تکثّر حقیقی عالم و وحدت خیالی و اعتباری آن است.
– قائلین به وحدت شخصیّه، تمثیلهای دیگری را هم ذکر کرده اند که چون خیلی بی ربط تر هستند به بحث وحدت شخصیّه و برای این که سبب ملالت خاطر نشود و اطاله کلام پیش نیاید، از ذکر آنها خودداری میکنیم.
– نتیجه بحث تمثیلها این شد که تنها هنر قائلین به وحدت شخصیّه وجود برای تبیین مفاد آن، آوردن مثالهایی است که همهی آنها در حقیقت ردّ بحث وحدت شخصیّهی وجود بودند و دقیقاً شاهد مثال ما، فارق آن مثال با بحث وحدت شخصیّه وجود بود و همه، دالّ بر تکثّر حقیقی عالم بودند.
– بعد از این بحث ان شاء الله، نگاهی مختصر به تاریخچه بحث وحدت شخصیّه در اقوام و ملل گذشته خواهیم کرد.
– در بحث تاریخی اوّلاً معلوم میشود که اگر این تفکر، جزو عالی ترین درجات اندیشه بشری است، پس باید در موطن های انحطاط بشری وجود نداشته باشد و مبدأ آن، موطن های عالی باشد. در حالی که مشاهده خواهیم که جزو ابتدایی ترین و بدوی ترین تبیینهای توحیدی است که به ذهن بشر خطور کرده است.
– ضرورت دیگر این بحث تاریخی از این جهت است که عدّه ای بیان کرده اند که بانیان این بحث وحدت وجود، ابن عربی و عرفای اسلامی هستند و آن را از بلندای معارف قرآنی و فرمایشات رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم استخراج کرده اند.
– در بیان بحث تاریخی ان شاء الله در ابتدا نظری گذرا به بعضی از ادیان و برخی از اندیشه های هند باستان خواهیم کرد و سپس نظری گذرا به تاریخچه وحدت شخصیّه در غرب و ایران باستان خواهیم داشت.
– کهن ترین سندی که از اقوام هند و اروپایی در دست ما موجود است، سرودهای “ریگ ودا” هستند و تاریخ آن را بین
دانلود فایل صوتی بخش هشتم سلسله مباحث نقد وحدت وجود در عرفان و تصوف استاد محمد مهدی طوبایی موضوع: تمثیل رنگین کمان، شیشه، یخ، عدد و آتش گردان و… عناوین برخی مطالب … ادامه مطلب
دانلود فایل صوتی بخش هفتم سلسله مباحث نقد وحدت وجود در عرفان و تصوف استاد محمد مهدی طوبایی موضوع: اباحه گرایی و تمثیل آینه، سایه، موج و دریا عناوین برخی مطالب مطروحه … ادامه مطلب
دانلود فایل صوتی بخش ششم سلسله مباحث نقد وحدت وجود در عرفان و تصوف استاد محمد مهدی طوبایی موضوع: اطلاق مقسمی، جواز پرستیدن بت، جبرگرایی عناوین برخی مطالب مطروحه در این بخش: … ادامه مطلب
دانلود فایل صوتی بخش چهارم و پنجم سلسله مباحث نقد وحدت وجود در عرفان و تصوف استاد محمد مهدی طوبایی موضوع: تناقضات و لوازم فاسد وحدت وجود عناوین برخی مطالب مطروحه در … ادامه مطلب
دانلود فایل صوتی بخش سوم سلسله مباحث نقد وحدت وجود در عرفان و تصوف استاد محمد مهدی طوبایی موضوع: معنای وحدت شخصیه وجود عناوین برخی مطالب مطروحه در این بخش: – تبیین … ادامه مطلب
برنامه تلویزیونی «شوکران» شبکه چهار سیما روز دوشنبه ۲۳ مهرماه میزبان دکتر سیدیحیی یثربی، چهره ماندگار فلسفه، مفسر قرآن و منتقد عرفان بود.
دکتر یثربی، فلسفهدان و عرفانشناس ۷۵ ساله، استاد تمام فلسفه و کلام اسلامی در دانشگاه علامه طباطبایی است که از سال ۱۳۳۷ تا سال ۱۳۴۶ دروس فلسفی و فقهی را در حوزه علمیّه قم نزد علامه طباطبایی، آیتالله حسینعلی منتظری و آیتالله جعفر سبحانی فرا گرفت. از سال ۱۳۴۶ تا سال ۱۳۵۸ نیز دوره کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترای رشته فلسفه و حکمت اسلامی را در دانشگاه تهران سپری کرد. او از مهمترین چهرههای آکادمیک ایران است که به نقد عرفان اسلامی پرداخته است.
از آثار این استاد برجسته میتوان به «عرفان عملی در اسلام، عرفان نظری، فلسفه عرفان، ترجمه الهیات نجات ابنسینا با مقدمه و تعلیقات، مفاهیم فلسفی در ادبیات فارسی، آب طربناک (در شرح غزلیات حافظ)، ماجرای غمانگیز روشنفکری در ایران، خودکامگی و فرهنگ، فلسفه مشاء، حکمت اشراق سهروردی، عیار نقد، حکمت متعالیه (بررسی و نقد حکمت صدرالمتألهین)، تاریخ تحلیلی انتقادی فلسفه اسلامی، زبان شمس و زبان مولوی، تفسیر روز، پژوهشی در نسبت دین و عرفان، قلندر و قلعه (داستان زندگی سهروردی)، از یقین تا یقین، فلسفه سیاست در اسلام، صلیب و صلابت (داستان زندگانی حلاج)» اشاره کرد.