بسم الله الرحمن الرحیم
گزارشی کوتاه از همایش تصوف
مدتها قبل، اولین همایش ملی تصوف، شاخصه ها و نقد ها به همت دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم و با همکاری پژوهشکده فلسفله و کلام پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار گردید. شواری سیاست گزاری این همایش، سلسله جلساتی را برای برپایی هر چه بهتر آن برگزار نمودند. نامه نگاری مسئولین امر با پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (isc)، منجر به اخذ درجه علمی پژوهشی برای آن گردید.
فراخوان مقاله این همایش، با استقبال چشمگیر نویسندگان و پژوهشگرانی از اساتید حوزه و دانشگاه مواجه شد. پیش همایشی نیز با حضور اساتید محترم، حجج اسلام سبحانی و خسروپناه و دکتر یثربی برگزار گردید.
آثار واصله
بیش از 320 چکیده و 270 مقاله به دبیرخانه همایش ملی تصوف، شاخصه ها و نقدها ارسال شد. با توجه به دغدغه اصلی مسئولین امر مبنی بر علمیت هر چه بیشتر مقالات، ارزیابی و داوری مقالات با دقت و بدون هیچ مسامحه ای به انجام رسید و در نهایت 51 مقاله برای چاپ در مجموعه مقالات برگزیده شدند.
چاپ مجموعه مقالات
اما به تازگی مجموعه مقالات همایش ملی «تصوّف؛ شاخصه‌ها و نقدها» به همت «قطب تعمیق ایمان و باورهای دینی دفتر تبلیغات اسلامی» توسط انتشارات «بوستان کتاب» در دو مجلد و 1300 صفحه منتشر شده است.
- مجلد اول کتاب، 29 مقاله در 5 فصل ذیل را شامل می شود:
فصل اول) عقل و شهود در تصوف
فصل دوم) تصوف و قرآن و حدیث
فصل سوم) شریعت و شریعت گریزی در تصوف
فصل چهارم) تقدیس ابلیس
فصل پنجم) اندیشه توحیدی و وحدت وجود در تصوف
- مجلد دوم کتاب، دربردارنده 22 مقاله در فصول ذیل است:
فصل ششم) ولایت و مهدویت در تصوف
فصل هفتم) آداب و سلوک صوفیانه
فصل هشتم) مواجه عالمان، روشنفکران و مستشرقان با تصوف
فصل نهم) تاریخ، شخصیت ها و فرق تصوف در ترازوی نقد
فصل دهم) نفوذ فرهنگ تصوف
فهرست عناوین مقالات جلد اول
فصل اول)) عقل و شهود در تصوف
- سخن بی‌واسطه خدا با صوفیان – امداد توران [1]
- جایگاه علم و عقل در تصوف – سید علیرضا موسوی [2]
- تحقیر عقل، علم و خردستیزی در تصوف – مهدی نصیری [3]
- جایگاه عقل و خردورزی در تصوف – کوثر ربانی [4]
- شطحیات صوفیه در سنجه آیات و روایات [5] – سیده هانیه حسینی [6]
فصل دوم)) تصوف و قرآن و حدیث
- تصوف در روایات و آثار عالمان پیشین امامیه – محمدعلی صابری [7]
- تأملی بر روایات مدح و ذم صوفیه – فاطمه کرمی [8]
- ولنگاری عرفا و متصوفه در عرصه علوم حديث – محمدباقر ملکیان [9]
- پژوهشی در اعتبار حدیقة الشیعه – علیرضا دوستی [10]
- مفهوم‌شناسی عبودیت در قرآن و مقایسه آن با تفسیر صوفیان – حمید شاه‌بیکی[11] – حسین جهانی‌فرد[12]) – علی جهانی‌فرد[13])
- ردیابی یک روایت عرفانی در گذر زمان – محمدعلی صابری [14]
- روش تفسیری سلطان محمد گنابادی در کتاب بیان السعادة فی مقامات العبادة – نفیسه نجفی [15]
- نگاه صوفیه به احادیث؛ ابهامات و تناقضات – رضا حسینی‌فر [16]
- عدم پایبندی به قواعد بنیادین تفسیر از سوی برخی متصوفه در تبیین آیه «و قَد أضَلُّوا كَثِيراً وَ لا تَزِدِ الظَّالِمِينَ إِلاَّ ضَلالاً» – محمود بیات ترک [17]
فصل سوم)) شریعت و شریعت گریزی در تصوف
- مبانی شریعت‌گریزی صوفیه – حسن یوسفیان [18]
- نقد و بررسی نظریه شریعت، طریقت، حقیقت در تصوف و مقایسه آن با جایگاه شریعت در تشیع – زهره نجفی [19]
- مبانی شریعت‌گریزی در تصوف – سید علیرضا موسوی [20]
فصل چهارم)) تقدیس ابلیس
- ستایش ابلیس در تصوف – امیر جوان آراسته [21] – سید محمود طاهری [22]
- احمد غزالی و شکل‌گیری شیطان‌پرستی در میان یزیدیان جزیره – رسول رضوی [23]
- خوانش مهم‌ترین خاستگاه‌های «تقدیس ابلیس» در تصوف – سید حسین شفیعی دارابی [24]
- نگاهی به سیمای شیطان در تصوف – اکرم کشفی [25]
- منشأ تطهیر ابلیس در اندیشۀ صوفیانه و نقد آن با ادلۀ امامیه – شهره شریفی [26]
- ابلیس از منظر صوفیه با تأکید بر آثار عطار نیشابوری – محمدرضا احمدی [27]
فصل پنجم)) اندیشه توحیدی و وحدت وجود در تصوف
- بررسی چهار دلیل مهم از ادله قرآنی وحدت وجود – محمدعلی صابری [28]
- غیرمتناهی‌بودن خداوند متعال و لوازم عقلی آن – سید محسن هندی [29]
- مقایسه تأثیر اندیشه توحیدی در گفتار امام علی(علیه السلام) و شطحیات بایزید بسطامی – شهره شریفی [30]
- بررسی امکان دستیابی به معیارهای تمایز میان جهله صوفیه و محققین عرفا با تأکید بر نگرش توحیدی – سید احسان وحیدطاری [31]
- کژتابی‌های اشعار عرفانی درخصوص نسبت خداوند با موجودات – بررسی موردی: منطق الطیر عطار و گلشن راز شبستری – سید محمدرضا میرسید [32]
- پیوند عقیدتی غلو و تصوف – عمیدرضا اکبری [33]
فهرست عناوین مقالات جلد دوم
فصل ششم)) ولایت و مهدویت در تصوف
- بررسی مسأله مهدویت در باورها و کارکردهای تحریف‌گرایانه اقطاب فرقۀ نعمت‌اللهی گنابادی – سید حسین شفیعی دارابی [34]
- بررسی مفهوم «ولایت» در عرفان و تصوف – یحیی عبدالهی [35]
- بررسی نقش پیر و ولی در میان صوفیان و عرفا – سیده سوسن فخرایی [36]
- نقد و بررسی اندیشه ولایت در عرفان نظری – محمدمهدی طوبایی [37]
- مقام و موقعیت قطب در تصوف با رویکرد مصداقی به سه فرقه نعمت‌اللهیه، نوربخشیه و ذهبیه – حمید شهسواری شیرازی [38]
- مقایسه دیدگاه صوفیه و امامیه پیرامون ولایت و خاتم اولیا – وحید مصطفوی نژاد [39]
- ولایت، وجه افتراق تشیع و تصوف – مهدی بیاتی[40] – علی سلیمانی [41]
فصل هفتم)) آداب و سلوک صوفیانه
- سَماع از منظر قرآن و اهل بیت(علیهم السلام) – محمدرضا شاهرودی[42] – سید مهدی صدرالحفاظی [43]
- بررسي جايگاه جامعه‌شناختي رياضت در حكايات تذكرة الاولياء و نفحات الانس – عليرضا عرب بافراني [44]
فصل هشتم)) مواجهه عالمان، روشنفکران و مستشرقان با تصوف
- تأملی انتقادی بر آرای هانری کربن در باب مشابهت تصوف با تشیع؛ مخالفت تشیع با تصوف – امیرحسین همتی [45]
- نقش شرق‌شناسان در شناخت و معرفی تصوف در غرب – غلامحسن حسین‌زاده شانه‌چی [46]
- علل گرایش روشنفکرنمایان جامعه به تصوف – سید یحیی یثربی [47]
- تصوف در دیدگاه برخی از فقها و دانشمندان شیعه امامیه – حمیدالله رفیعی زابلی [48]
- علامه محمدباقر مجلسی و نقد صوفیه در آینۀ کتاب عین الحیات – سحر دادخواه [49]
- دیدگاه عالمان شیعه عصر صفوی درباره تصوف – سمیه شهیدی [50]
فصل نهم)) تاریخ، شخصیت ها و فرق تصوف در ترازوی نقد
- جنید بغدادی و رابطه او با امامان هم‌عصرش – حسین عباسی [51]
- تحلیل و بررسی فرقه ذهبیه – حمیدالله رفیعی زابلی [52]
- نقد و بررسی راهبردهای مشترک در نهضت‌های صوفی – شیعی روزگار تیموریان – فرزاد بیگی [53]
- تصوف قلندریه ایران و ریشه‌های غیراسلامی آن – فرزانه باخدای رودی [54]
- نحوه تعامل جریان تصوف با حکومت سلجوقیان – مسعود بیات [55] – رباب مجلسی [56]
- بررسی اقدامات سیاسی و اقتصادی کارگزاران حکومت ایلخانی، در رشد اندیشه‌های صوفیانه – سید احمد عقیلی [57]- فاطمه میربلوچ‌زهی زیروکی [58]
- تصوف و سياست در دوره قاجار – احمد رهدار [59])
فصل دهم)) نفوذ فرهنگ تصوف
- نقدی بر گزینش متون صوفیه در کتب درسی ادبیات فارسی و تأثیر ضمنی آن در ایجاد باورهای فرقه‌ای – سید محمدرضا حسینی[60] – محمدطاهر یعقوبی [61] – سید حسن قریشی کرین [62] – محمدامین میکائیلی [63]
پانویس ها